Ο Γουίλιαμ Τζέιμς, ο μεγάλος φιλόσοφος και ψυχολόγος του 19ου αιώνα, ανέφερε κάποτε ότι ο κόσμος των αισθήσεων και της αντίληψης των βρεφών είναι μια «αυξανόμενη σύγχυση».
Γράφει η Ζέτα Γάκη*, Νευροβιολόγος MSc, Επιστημονική Υπεύθυνη www.paidikaianaptixi.gr
Η εικόνα που παρουσίασε ο James δημιούργησε, στην τότε κοινωνία, βαθιά επιστημονικά και φιλοσοφικά ερωτήματα: Πώς μπορούμε να γνωρίζουμε τι βλέπουν τα βρέφη; Ή πώς μπορούμε να ξέρουμε τι βλέπει οποιοδήποτε ον εάν δεν μπορεί να μας πει για την εσωτερική του εμπειρία, μέσω της γλώσσας ή ενός άλλου τρόπου επικοινωνίας;
Φυσικά, ο Τζέιμς δεν μπορούσε να ξέρει τότε, πώς ήταν ο αντιληπτικός κόσμος ενός βρέφους. Αλλά ακόμη και πολλές δεκαετίες αργότερα, το ζήτημα της όρασης των βρεφών αποτέλεσε ένα μυστήριο. Και όπως είναι λογικό μια σειρά από μύθους και εσφαλμένες ιδέες προσπαθούσαν να εξηγήσουν πως είναι ο αισθητηριακός κόσμος ενός βρέφους. Για παράδειγμα, το 1950, οι επιστήμονες πίστευαν ότι τα νεογέννητα δεν μπορούν να δουν μοτίβα λόγω των ανωμαλιών του αμφιβληστροειδούς και του οπτικού φλοιού των ματιών τους. Είκοσι χρόνια αργότερα, τη δεκαετία του 1970, ορισμένοι γιατροί, έλεγαν στις νέες μητέρες ότι το νεογέννητό τους δεν μπορούσε να δει σχεδόν τίποτα, και ότι ήταν ουσιαστικά τυφλό.
Τα χρόνια πέρασαν και όμως το ερώτημα παρέμενε: Μπορούμε να φανταστούμε πώς είναι ο οπτικός κόσμος ενός νεογέννητου βρέφους; Αν θέλαμε να υιοθετήσουμε την άποψη του Τζέιμς, θα μπορούσαμε εύλογα να οραματιστούμε την αντίληψη ενός νεογέννητου για τον κόσμο σαν μια θολή ζωγραφιά – λίγα χρώματα, μικρή λεπτομέρεια όσον αφορά το χώρο και την αντίθεση, και κανένα αντιληπτικό νόημα. Ωστόσο, πολλά νευροεπιστημονικά ευρήματα προσεκτικά σχεδιασμένων δοκιμών φέρνουν νέα δεδομένα στο «φως». Ο οπτικός κόσμος του νεογέννητου βρέφους δεν είναι σε καμία περίπτωση η σύγχυση του Τζέιμς, ούτε μια θολή ζωγραφιά και φυσικά δεν είναι ισοδύναμο της τύφλωσης. Οι σύγχρονες έρευνες εξηγούν ότι η όραση των βρεφών είναι μια πολύ οργανωμένη (αν και ανώριμη), ταχέως αναπτυσσόμενη έκδοση της όρασης ενηλίκων, πλούσια σε μοτίβα, αντίθεση και χρώμα, και ότι διαθέτει κάποιες αξιοσημείωτες ικανότητες για διάκριση και περίπλοκη αναγνώριση μοτίβων. Με απλά λόγια, το βρεφάκι σας γεννιέται με στόχο να δει τον κόσμο!
Πως μπορούμε να βοηθήσουμε ένα νεογέννητο να δει τον κόσμο;
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, στο Οχάιο, ο αναπτυξιακός ψυχολόγος Ρόμπερτ Φαντζ ανακάλυψε ένα στοιχείο που αποτελεί ορόσημο μέχρι και σήμερα. Έκανε ένα πείραμα που στηρίχτηκε σε μία δική του μέθοδο, την προτιμησιακή εμφάνιση. Έβαλε σε διάφορα βρέφη ένα ζευγάρι οπτικών ερεθισμάτων και κατέγραψε ποιο ερέθισμα «προτιμούσαν» να κοιτάζουν, πόσες φορές το κοίταζαν και για πόση ώρα. Με αυτόν τον τρόπο, ποσοτικοποίησε τι ακριβώς και ποια χαρακτηριστικά αυτών των ερεθισμάτων «προτιμούσαν» τα βρέφη. Οι παρατηρήσεις του έδειξαν ξεκάθαρα ότι τα βρέφη «προτιμούσαν» τα μοτίβα σε σχέση με τα απλά χρώματα. Αυτό το πείραμα ήταν το πρώτο που έθεσε τις βάσεις για μια ισχυρή μέθοδο τόνωσης της οπτικής αντίληψης των βρεφών που χρησιμοποιείται έως σήμερα: τη χρήση μοτίβων στην καθημερινότητα τους.
Τα μοτίβα με έντονη αντίθεση χρωμάτων (άσπρο-μαύρο-γκρι) είναι πλέον ένας από τους πιο συνηθισμένους και αποτελεσματικούς τρόπους τόνωσης της όρασης των νεογέννητων. Αυτά τα ασπρόμαυρα μοτίβα έχουν τη μαγική ικανότητα να διατηρούν το νεογέννητο βρέφος εστιασμένο για μεγάλα χρονικά διαστήματα, να το καταπραΰνουν όταν κλαίει και να το διατηρούν ήρεμο και συγκεντρωμένο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Χρησιμοποιήστε τα πολλές φορές μέσα στην ημέρα και παρατηρήστε πόσο απολαμβάνει το βρεφάκι σας αυτή τη δραστηριότητα.
Μη ξεχνάτε άλλωστε πως το πρώτο έτος της ζωής είναι μια έντονη περίοδος ανάπτυξης της δυναμικής εμπειρίας της όρασης, η οποία περνά μέσα από πολλές πολύπλοκες νευρικές και φυσικές αλλαγές. Παρέχετε, λοιπόν, αμέτρητες παρόμοιες ευκαιρίες στο βρεφάκι σας ώστε να αναπτυχθεί βέλτιστα, να μάθει αλλά και να διασκεδάσει!
Δείτε σχετικά παιχνίδια εδώ:
Βρεφικό μαλακό βιβλιαράκι άσπρο-μαύρο
